در دولت سیزدهم شاهد رویکرد پوپولیستی نسبت به مناقشه آبی هیرمند بودیم. اولتیماتوم رئیسجمهور وقت به طالبان شاخصترین اقدام دولت وقت بود که توسط طرف افغان به سخره گرفته شد. از طرفی، تیم تطهیر طالبان و افراد مسئول در حوزه سیاست خارجی نیز با نشر اخبار خلاف واقع از جمله اصلاح بند کمال خان و حذف موانع بر سر راه حقابه هیرمند توسط طالبان منافع ملی ایران را تضییع کردند.
سدسازی و عدم پایبندی به تعهدات آبی به ابزاری برای اعمال فشار سیاسی و ژئوپلیتیکی علیه ایران تبدیل شده است. هر زمان که تنشهایی در منطقه ایجاد میشود، شاهد عدم پرداخت حقابه ایران و بسته شدن سدها هستیم. این موضوع نشان میدهد که مسئله فراتر از مسائل آبی و تأمین آب شرب است و جنبه سیاسی پیدا کرده است.
سفیر ترکیه در افغانستان در دیدار با سرپرست وزارت امور خارجه حکومت سرپرست طالبان، اعلام کرد که آنکارا سطح روابط دیپلماتیک خود با کابل را بهبود خواهد بخشید.
معاون سرپرست وزارت امور خارجه طالبان با بیان اینکه اعمال محدودیت برای تحصیل دختران و زنان با قوانین شریعت اسلام مطابقت ندارد، از رهبری ارشد حکومت سرپرست افغانستان خواست تا مدارس را برای این قشر باز کنند.
منابع محلی در ولایت خوست میگویند ۱۷ استاد دانشگاه شیخ زاید این ولایت به بهانهها و دلایل مختلف از سوی طالبان از کار برکنار شدهاند.
به گفته منابع، این استادان مربوط به دانشکده شرعیات و سایر دانشکدههای این دانشگاه هستند. از میان استادان برکنار شده، ۸ نفر از ساکنان خوست و ۹ نفر دیگر از ولایات ننگرهار و کنر بودهاند.
کمبود آب از این ظرفیت بالقوه برخوردار است که به نقطه عطف درگیری در منطقه تبدیل شود، زیرا افغانستان و همسایگان آن کشور برای دسترسی به منابع محدود آب با یکدیگر رقابت میکنند. در این میان، طالبان یک رژیم معمولی نیست که به قوانین بینالمللی پایبند باشد و رهبران منطقه باید رویکردی عملگرایانه در قبال آن اتخاذ کنند.
دولت ایالات متحده در حال مذاکره با مقامات طالبان افغانستان است تا سه زندانی آمریکایی را با یکی از دستیاران سابق سرکرده القاعده در گوانتانامو تبادل کند.
مسئله آب در افغانستان به سیاست گذاری دولتها در این کشور بر میگردد، اما بخشی از این مسئله نیز ژئوپلیتیک و سیاسی است. افغانستان از زمان حمله آمریکا و تا پیش از ظهور طالبان به سمت سیاستهایی برای توسعه کشور رفت. افغانستان یک کشور کوهستانی است و برف قابل توجهی در مناطق شرقی و شمالی این کشور میبارد و رودخانههایی نیز جریان پیدا میکند، بنابراین تصمیم گرفتند کشاورزی را توسعه دهند و تصمیم بر این شد که روی رودخانهها سد بزنند.
همیشه گفته شده در دیپلماسی آب، مذاکره بین دو کشور، بهترین راه حل است. اکنون اصلا راهکار این نیست که به سازمانهای بین المللی شکایت کنیم یا وارد دعوا شویم، چون سرشاخههای آب در افغانستان است و این روش به جایی نمیرسد. بهترین راه حل، گفتوگو بین دو کشور همسایه است.
سد کمالخان بر هیرمند، سد پاشدان بر هریرود، و بهتازگی سد بخشآباد بر فراهرود، پروژههایی هستند که از یک سو بهرهبرداری کامل افغانستان از منابع آبی مشترک را ممکن ساخته و از سوی دیگر، دسترسی ایران به این منابع را به شدت محدود کردهاند
سدهای افغانستان بر رودخانههای مرزی، هریرود را از جریان طبیعی محروم کردهاند؛ کاهش شدید آورد آب این رودخانه به سد دوستی، تأمین آب شرب خراسانرضوی را با بحران جدی مواجه میکند
طالبان افغانستان و حکومت پاکستان که زمانی در خفا متحدان نزدیک هم بودند، مدتی است به دشمنان هم تبدیل شدهاند. پس از حملات اخیر ارتش پاکستان به مواضع طالبان در افغانستان، وزارت دفاع طالبان مدعی شد چندین نقطه در خاک پاکستان را هدف حملات «انتقامجویانه» قرار داده است.
هریرود پس از گذر از افغانستان به مرز ایران میرسد و منبع اصلی تامین آب شرب بیش از ۲ میلیون ایرانی ساکن استان خراسان رضوی است. حالا هیئت حاکمه افغانستان جایی حوالی هرات بر روی یکی از سرشاخههای هریرود سدی به نام پاشدان ساخته و آن را آبگیری کرده است.
هبتالله آخندزاده، رهبر امارت اسلامی افغانستان براساس یک فرمان جدید، ساختن پنجرههایی که از آن زنان در آشپزخانه و یا خانه همسایه دیده میشوند را ممنوع اعلام کرده است.